ปัญหาการทำลายป่าชายเลน

พื้นที่ป่าชายเลนได้ลดลงอย่างมากจนเป็นที่น่าวิตก เนื่องจากการบุกรุกทำลายโดยการเปลี่ยนสภาพ
พื้นที่ป่าชายเลนไปทำกิจกรรมต่างๆ อย่างมากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง คือนำมาใช้ทำการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ
ชายฝั่ง (นากุ้ง) นอกจากนี้ก็ใช้เพื่อเป็นที่อยู่อาศัย ท่าเทียบเรือถนน เหมืองแร่ การเกษตร เป็นต้น ทำให้พื้นที่ป่าชายเลน
ลดลงตลอดเวลา จนทำให้เกิดผลเสียต่อระบบนิเวศ อันก่อให้เกิดผลกระทบต่อแหล่งที่อยู่อาศัย การเพาะพันธุ์สัตว์น้ำชายฝั่ง
การกัดเซาะและการพังทลายของที่ดินบริเวณชายฝั่ง และคุณภาพน้ำชายฝั่ง เป็นต้น

เปรียบเทียบป่าชายเลนกับชีวิต
ป่าชายเลน ขุมทรัพย์แห่งท้องทะเล

ป่าชายเลน เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณค่าอย่างยิ่งต่อระบบนิเวศชายฝั่งทะเล

ป่าชายเลน เป็นแหล่งรวมความหลากหลายทางชีวภาพของสัตว์น้ำนานาชนิดที่เอื้อประโยชน์ต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์
สังคมและเศรษฐกิจของประเทศอย่างมหาศาล

ป่าชายเลน เปรียบเสมือนบ้าน

ป่าชายเลน เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์นานาชนิด สัตว์น้ำตัวเล็กๆ ต้องอาศัยระบบรากที่ซับซ้อนของพืชป่าชายเลนสำหรับวางไข่
อนุบาลตัวอ่อนและหลบภัย ลิงแสมที่อาศัยอยู่ในป่าชายเลนก็ได้จับปู ปลา เป็นอาหาร

ดังนั้นการทำลายป่าชายเลน จึงเท่ากับเป็นการทำลายบ้านที่เป็นแหล่งอาหาร
ของสัตว์มากมาย

ป่าชายเลน เปรียบเสมือนโรงครัว
ยามน้ำขึ้น ป่าชายเลนจะมีชีวิตชีวาอีกครั้ง ด้วยฝูงปลาหลากหลายชนิดต่างพากันออกมา
หากินบนพื้นผิวป่าชายเลน ใบไม้ในป่าชายเลนที่ร่วงหล่น จะสลายตัวกลายเป็นธาตุอาหารอันอุดมสมบูรณ์
สำหรับการดำรงอยู่ของสัตว์น้ำนานาชนิด เพื่อเติบโตกลายเป็นอาหารอันโอชะของมนุษย์ต่อไป

ป่าชายเลน เปรียบเสมือนโรงไม้
ระบบนิเวศของป่าชายเลนถูกกำหนดด้วยการขึ้นลงของน้ำทะเลชาวบ้านจะช่วยกันปลูกป่า
เพื่อนำต้นไม้มาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันและหารายได้เลี้ยงครอบครัว
เช่น เผาไม้โกงกางเพื่อทำเป็นฟืนและถ่านที่มีคุณภาพดี
ใช้ไม้สร้างที่อยู่อาศัย ทำเครื่องใช้ในครัวเรือน และเครื่องมือทำประมง เป็นต้น

ป่าชายเลน เปรียบเสมือนโรงยา
วิถีการดำเนินชีวิตของชาวบ้านที่อาศัยอยู่ใกล้ป่าชายเลน
ได้ถ่ายทอดองค์ความรู้จากรากเหง้าแห่งภูมิปัญญาการรักษาโรคอย่างมีประสิทธิภาพจากรุ่นหนึ่งสู่รุ่นต่อไป
ด้วยคุณค่าทางสมุนไพรของพันธุ์ไม้เกือบทุกชนิดในป่าชายเลน อาทิ เหงือกปลาหมอดอกม่วง
มีสรรพคุณแก้โรคมะเร็ง โรคหืดหอบ วัณโรค และอัมพาต เป็นต้น

ป่าชายเลน เปรียบเสมือนโรงบำบัดน้ำเสีย
รากที่สลับซับซ้อนและหนาแน่นคล้าย "ตะแกรง" ของพันธุ์ไม้ป่าชายเลน มีศักยภาพสูง
ในการดูดซับสารพิษ และเก็บกักตะกอน กลั่นกรองขยะ สิ่งปฏิกูลของเสียต่างๆ ที่มาจากพื้นบก
อันเนื่องมาจากกิจกรรมของมนุษย์ เป็นการลดมลภาวะทางน้ำ ส่งผลให้น้ำใสสะอาด

ป่าชายเลน เปรียบเสมือนโรงฟอกอากาศ
ท่ามกลางสังคมเมืองที่แออัดทำให้เกิดมลภาวะทางอากาศเพิ่มขึ้นหลายคนไขว่คว้า
หาอากาศบริสุทธิ์ป่าชายเลนจึงเป็นสวรรค์สำหรับคนเมือง เพราะช่วยฟอกอากาศ
สร้างความสดชื่นแก่ทุกคน ท่ามกลางกระแสน้ำขึ้นน้ำลงความโดดเด่นงดงามอย่างมหัศจรรย์
ของพันธุ์ไม้และเสียงกู่ร้องบรรเลงของสัตว์นานาชนิด

ป่าชายเลน เปรียบเสมือนโรงเรียนธรรมชาติ
การศึกษาสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติของป่าชายเลน
เปรียบเสมือนได้ท่องสำรวจในห้องสมุดขนาดใหญ่องค์ประกอบและเรื่องราวสรรพสิ่งต่างๆ
ในป่าชายเลน ล้วนมีคุณค่าควรแก่การศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับระบบนิเวศชายฝั่งซึ่งเป็นต้นกำเนิด
อาหารโปรตีนที่สำคัญของโลก รวมทั้งวิถีชีวิตของชาวบ้านที่อยู่ร่วมกับป่าชายเลนได้อย่างมีความสุข

ป่าชายเลน เปรียบเสมือนกำแพงธรรมชาติ
รากของพันธุ์ไม้ป่าชายเลนที่โผล่ขึ้นมาแผ่กว้างเหนือดิน และหยั่งลึกลงใต้ดิน
ช่วยยึดเกาะดินไว้ไม่ให้พังทลาย ป่าชายเลนที่ขึ้นเป็นแนวเขตบริเวณชายฝั่งทะเล
จึงทำหน้าที่เหมือนเขื่อนหรือกำแพงธรรมชาติที่คอยปะทะพายุและคลื่นลมทะเล
ช่วยปกป้องบ้านเรือนและทรัพย์สินของมนุษย์ไม่ให้เสียหาย

ป่าชายเลน เปรียบเสมือนอู่ข้าวอู่น้ำ
ชาวประมงส่วนใหญ่เริ่มต้นกิจวัตรประจำวันด้วยการเก็บเกี่ยวทรัพยากรจากป่าชายเลน
ไม่ว่าจะเป็น กุ้ง หอย ปู ปลา หรือสัตว์น้ำอื่นๆ พวกเขาสำนึกในคุณค่าของป่าชายเลนว่าเป็น
โรงผลิตอาหารทะเลหรืออู่ข้าวอู่น้ำ ทำให้พวกเขามีอาหารดีๆ รับประทาน และแบ่งขาย
ได้ตลอดชีวิตโดยไม่ต้องลงทุน

ป่าชายเลนนับได้ว่ามีความสำคัญและประโยชน์มากมายมหาศาล
ซึ่งเป็นแหล่งรวมของพันธุ์พืชสัตว์น้ำและสัตว์บกนานาชนิด ดังนี้
1. ด้านป่าไม้ ไม้จากป่าชายเลนนำมาใช้ประโยชน์ในลักษณะต่างๆกันนิยมใช้อย่างกว้างขวางในแถบภูมิภาคเอเชีย
คือ นำไม้มาเผาถ่าน ไม้ผืน ไม้เสาเข็ม และเครื่องมือด้านประมงเป็นต้น
- ใช้ทำถ่านไม้จากป่าชายเลนที่นำมาเผาถ่านส่วนใหญ่เป็นไม้โกงกางทั้งนี้เพราะถ่านที่ได้จากโครงการ
มีคุณภาพดีให้ความร้อนสูงเมื่อเปรียบเทียบกับถ่านไม้ชนิดอื่นคุณสมบัติอีกอย่างหนึ่งคือเมื่อเผาแล้วมีปริมาณ
ขี้เถ้าต่ำมีราคาดีประเทศไทยสามารถผลิตถ่านได้โดยเฉลี่ยแล้วปีหนึ่งสามารถผลิตถ่านได้ประมาณ 263,334
ลุกบาศก์เมตรหรือคิดเป็นเงินประมาณ895ล้านบาทเมื่อเปรียบเทียบกับเขตร้อนในเอเชียนับได้ว่าประเทศไทย
ใช้ประโยชน์ไม้โกงกางในการเผาถ่านมากที่สุด
-ทำไม้ฝืน การนำไม้ป่าชายเลนมาทำผืนเพื่อหุงต้มนับว่าสำคัญมากสำหรับประชาชนที่อาศัยอยู่ตามชาย
ฝั่ง บริเวณชายฝั่งป่าชายเลน
นอกจากนี้บางครอบครัวอาศัยการขายไม้ฝืนจากไม้ป่าชายเลนเป็นรายได้ประจำวันอีกด้วย
-ใช้ทำไม้เสาเข็มและไม้ค้ำยัน ไม้จากป่าชายเลนที่นำมาทำเป็นเสาเข็มกันมากได้แก่ไม้ตาตุ่มและไม้โกงกาง เนื่องจากลำต้นมีลักษณะตั้งตรง
สำหรับในประเทศใกล้เคียงเช่นมาเลเซียและอินโดนีเซียนำไม้จากป่าชายเลนโดยเฉพาะ
ไม้โกงกางมาทำเป็นเสาเข็มอย่างกว้างขวางสำหรับประเทศไทยชาวบ้านมักนำมาทำเป็นเสาเข็มหรือค้ำยัน กระชัง กั้นซู่ หลักสำหรับเลี้ยงหอย หรือใช้ทำเครื่องมือประมงต่างๆ
-ใช้ในการกลั่นไม้ การเผาถ่านไม้ป่าชายเลนนอกจากจะได้ถ่านที่มีคุณภาพแล้ว ยังมีผลิตพลอยได้ที่เป็นของเหลวและก๊าซ
อีกหลายชนิดที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจโดยผ่านการควบแน่นจะได้ของเหลวรวมกัน เรียกว่า"กรดไพโรลิคเนียส"อันประกอบด้วย
กรดน้ำส้มเมทธิลแอลกอฮอร์น้ำมันดินนับได้ว่าอุตสาหกรรมการกลั่นไม้มีแห่งเดียวในประเทศไทย คือ จังหวัดระนอง
-ใช้ทำชิ้นไม้สับ การนำไม้ป่าชายเลนมาเป็นชิ้นไม้สับนิยมทำการแพร่หลายในประเทศอินโดนีเซีย และมาเลเซีย ส่วนในประเทศไทย
การนำไม้ในปาชายเลนมาทำเป็นชิ้นไม้สับนับว่ามีปริมาณน้อยมาก
-ใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ ไม้ป่าชายเลนสามารถนำมาทำเป็นเครื่องประดับบ้าน เช่น โต๊ะ เก้าอี้ ซึ่งมีความสวยงามตามธรรมชาติโดยเฉพาะ
รากไม้ตะบูนขาวที่มีระบบรากสวยงามนำมาตกแต่งเฟอร์นิเจอร์ได้สวยงาม ราคาแพง
-เป็นแหล่งของแทนนิน เปลือกไม้หลายชนิดยังเป็นแหล่งของแทนนินซึ่งนำมาใช้ประโยชน์ได้หลายย่าง เช่นทำหมึกทำสีทำกาวสำหรับ
ติดไม้ย้อมอวนและใช้ในการฟอกหนังพบว่าในเปลือกไม้โปรงมีปริมาณ
แทนนิน ประมาณ 46 % โดยน้ำหนักของเปลือกไม้ หรือพังกาหัวสุมมีประมาณ 41%
-ใช้เป็นยาสมุนไพร ผู้คนที่อาศัยใกล้ป่าชายเลนใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการนำพืชในป่าชายเลนมาใช้เป็นยารักษาโรคต่างๆ ซึ่งพบว่าไม้หลายชนิดที่สามารถมาทำเป็นยาได้

2. ด้านประมง ป่าชายเลนนับว่ามีบทบาทสำคัญมากในการรักษากำลังผลิตประมงชายฝั่งและประมงนอกฝั่ง ซึ่งพอสรุปได้ดังนี้
-เป็นแหล่งอาหารที่สำคัญของสัตว์น้ำ สิ่งมีชีวิตต่างๆที่อาศัยอยู่ในป่าชายเลน ได้อาศัยอาหารจำพวกอินทรีย์สาร ซึ่งได้จากการย่อยสลายของซากพืช
เศษใบไม้ หรือส่วนต่างๆที่ร่วงหล่นมาจากต้นพืช เช่น ดอก กิ่ง ใบผลเมื่อส่วนต่างๆเหล่านี้ร่วงลงมาก็จะถูกย่อยสลายโดยเห็ด รา แบคทีเรีย โปรโตซัว
รวมไปถึงสัตว์จำพวกปูหอยและหนอนป้องอาหารที่ได้จากการย่อยมีปริมาณโปรตีนสูงเป็นอาหารคืนสู่ระบบนิเวศป่าชายเลนต่อไปนอกจากการย่อยสลาย
ของซากพืชจะเป็นแหล่งอาหารที่สำคัญของป่าชายเลนแล้ว พวกแพลงตอนพืชจำพวกไดอะตอมสาหร่ายสีน้ำเงินแกมเขียวและแพลงตอนสัตว์จำพวก
ลูกกุ้งและตัวอ่อนของสัตว์น้ำ ก็เป็นอาหารของสัตว์น้ำอื่นๆได้เช่นเดียวกัน
-เป็นที่อาศัยและอนุบาลสัตว์น้ำวัยอ่อน ป่าชายเลนมีความสำคัญโดยเป็นที่อยุ่อาศัยและแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำวัยอ่อนซึ่งมีคุณค่าอย่างยิ่งทางเศรษฐกิจ
พบว่ามีสัตว์ทะเลหลายชนิดที่อาศัยป่าชายเลนเป็นแหล่งวางไข่ และอนุบาลวัยอ่อนเช่นสัตว์จำพวกกุ้งปลาต่างๆนอกจากนี้สัตว์อื่นที่อยู่ตามปากแม่น้ำ
และชายทะเล เมื่อวางไข่ในทะเลแล้วแตกเป็นตัวอ่อนตัวอ่อนก็จะเคลื่อนย้ายมาอาศัยป่าชายเลนเป็นแหล่งหากินและเจริญเติบโต พบว่าปริมาณของ
ไข่ปลาและตัวอ่อนของปลาขึ้นอยู่กับปริมาณกับความอุดมสมบูรณ์ของป่าชายเลน ซึ่งจะพบมากที่สุดในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนธันวาคมพบปลาที่สำคัญทางเศรษฐกิจกว่า 30 ชนิด

ป่าชายเลนกับผลผลิตทางประมง
การจับสัตว์น้ำในช่วงปี 2521-2537มีปริมาณไม่ต่ำกว่าปีละล้านตันโดยเฉลี่ยและประมาณแสนล้านตันเป็นกุ้งต่างๆ เช่น กุ้งแชบ๊วย กุ้งกุลาดำ ปลาที่สำคัญ เช่น ปลากะพง ปลากระบอก ปลานวลจันทร์ทะเล ปลาหมอเทศส่วนปูที่สำคัญมีอยู่ชนิดเดียวคือปูทะเลสำหรับหอยมีหอยดำ หอยแครงหอยนางรมหอยจุ๊บแจง เป็นต้นในกลุ่มประเทศแถบเอเชียการเพาะเลี้ยงสัตว์ในบริเวณป่าชายเลน พบว่าส่วนมากทำในรูปแบบของฟาร์มกุ้งในประเทศไทยพบว่าแถบจังหวัดสมุทรสงคราม สมุทรปราการ สุราษฎร์ธานี จันทบุรีและนครศรีธรรมราช พบว่าในปี พ.ศ.2534ประเทศไทยมีฟาร์มกุ้งจำนวนมากถึง26,145แห่งครอบคลุมพื้นที่ 468,388 ไร่
ได้ผลิตกุ้งน้ำเค็มปริมาณมากถึง 256,940 ตัน

ที่มา :http://www.techno.bopp.go.th/virtual_trip/contents4.php